Arılar bal yapmak için nektar toplarken botulizm bakteri sporlarını da beraber alıp farkında olmadan bal yapımında kullanabilirler. Yetişkinlerde bu balın yenmesi sorun yaratmaz. Bebeklerde ise hem vücudun savunma ve sindirim sistemleri yeterince gelişmemiş hem de mide hâlâ ancak anne sütünü hazmedebilecek durumda olduğundan, bu bakteri, bir yaşından küçüklerde botulizm adı verilen tehlikeli bir zehirlenmeye neden olabilir. Ancak bir yaşından sonra böyle bir sorun olmadığı gibi, annenin hamilelik ve emzirme döneminde bal tüketmesinde de bir sakınca yoktur.
Botulizm Belirtileri
Bebeğe bal verdikten sonra; düzelmeyen kabızlık, kol-bacak ya da boyun kaslarında gevşeklik, cansız ve zayıf ağlama, emme ve beslenmede azalma, sürekli olarak halsizlik, solunum sıkıntısı- hırıltı gibi belirtilere rastlandığında doktorunuza başvurmanız gerekmektedir.
Belirtiler yenildikten sonra 12-36 saat arasında belirmeye başlar:
- İnatçı kabızlık
- Tükürük salgısında azalma
- Halsizlik, aktivitede azalma
- Ağlamanın cılız olması
- Kol, bacak ve boyunda gevşeklik
- Emme ve beslenmenin bozulması
- Sinir sisteminin etkilenmesi sonucu felç
- Göz kapaklarında düşme (pitozis)
- Göz bebeklerinde büyüme (midriazis)
- Solunum kaslarının felci sonucu ölüm…
Bebeklerin bağışıklık sistemleri erişkinlere göre daha az gelişmiş olduğu ve bağırsak olgunlaşmadığı için 6 aya kadar alerjen maddelerin bağırsaklardan emilerek kana karışma olasılığı bulunur. 6 aydan önce verilen bal, çilek, kivi, yumurta beyazı, çikolata, kakao gibi alerjen gıda ve maddeler aşırı duyarlılığı tetikleyip ileri yaşlarda bu besinlere karşı alerji ve astım gibi hastalıklara zemin hazırlayabilir.
Korunma Yolları
- Bir yaşından önce bebeklere kesinlikle bal verilmemeli.
- Yiyecekleri sağlığa uygunluk kurallarına uygun hazırlamalı.
- Konserve gıdalar tüketilmeden önce kapağında bombe oluşmadığı kontrol edilmeli.
- Evde hazırlanan konserveler tam anlamıyla mikroptan arındırılmalı, uygun şekilde kaynatılmalı
- Her türlü konserve, yenmeden önce en az 15 dakika kaynatılmalı
- Kuşku duyulan besinlerin asla tadına bakılmamalı, bir fasulye tanesinin bile ölüme neden olabileceği unutulmamalı.
Balın besleyici değeri nedir?
Balın çocukların gelişiminde çok yararlı bir besin maddesidir. Vitamin, mineral, aminoasit, enzimler gibi pek çok yaşamsal maddeyi içeren bal, sindirimi kolaylaştırması, iştah açması ve gelişme bozukluklarında vücudun toparlanmasına yardımcı olması nedeniyle çocuk beslenmesinin vazgeçilmezidir. Çam balı yüksek mineral içerdiği için, çocuklarda demir eksikliğinin giderilmesine katkı sağlar. Balın içerdiği magnezyum, damarlarda kanın pıhtılaşmasını önler ve stresin olumsuz etkilerinden korur. Okul döneminde çocukların algılarını açık tutmalarına yardımcı olur. Kabızlığın önlenmesinde yardımcı olur. Balın süt ve süt ürünleriyle karıştırılması öksürükle boğaz hastalıklarına karsı bilinen en eski korunma yöntemlerinden biridir. 20-25 kilo olan bir çocuğun, günde 20-25 gram, yaklaşık iki-üç tatlı kasığı bal tüketmesi gelişimi için büyük fayda sağlar. Doğal balın kristalleşmesi (şekerlenmesi) olağandır. Balı, 45 derece su içerisinde kavanozuyla birlikte ısıttığınızda eski haline geri döner.
Balın içinde iki temel şeker var. Biri levüloz biri de dekstroz. Bu iki şeker sindirim sistemi tarafından sindirilmeye ihtiyaç duymadan direk kana karışıyor. Bu da hemen enerji veriyor.
Balın içinde protein, vitamin ve mineral var ama kolesterol yok. Anti-bakteriyel bir özelliği var. Bunun nedenini şöyle anlatabiliriz, balın içindeki şeker su molekülleri ile reaksiyona giriyor. Bu da enfeksiyona neden olan bakterilerin ihtiyacı olan suyun yok olması anlamına geliyor. Susuz kalan bakteriler ölüyor.
Bunun dışında balın içindeki enzimler hidrojen peroksit üretiyorlar. Bunlar da serbest radikal üretiyorlar ki bu serbest radikaller bakterileri öldürüyorlar.
Bal sıra dışı bir etkiye maruz kalmadıkça bozulmaz. Balın içinde potasyum, klor, kükürt, kalsiyum, sodyum, fosfor, magnezyum, silis, demir, mangan ve bakır var. Bunlar içerisinde potasyum, kalsiyum ve fosfor hayli fazla.
Koyu renkli olan mı, açık renkli olan mı daha besleyicidir?
Balın rengi ve şeker dengesi toplanan nektarlardan kaynaklanmaktadır. Balın kokusunu, çiçeklerdeki aromalı volatin yağı verir. ½ kg ham nektarı toplamak için 900 bin arının bir gün boyunca çalışması gerekiyor. Bal çok değerli bir besin. Toplanan bu nektarın ise ancak bir kısmı bala çevrilebiliyor.
Koyu renkli ballar açık renkli olanlara göre daha besleyici. Aslında balın vitamin ve mineral değeri arının beslendiği çiçeklere göre değişiyor. Ama doğal olarak binlerce çiçek çeşidi olduğu gibi onlarca da bal çeşidi var. Sizin bebeğiniz için hangi balın daha yararlı olduğunu doktorunuza sorun, çiçek balı mı, çam balı mı, yoksa belli dönemlerde çıkan özel ballar mı, danışın…
Çocukların Günlük Bal Tüketimi
Balın tüketim miktarı önemlidir. Çocukların kilo başına ortalama 1 gr. bal tüketmesi önerilir, örneğin 20-25 kg. olan bir çocuğun, günde 20-25 gr. yani yaklaşık 2-3 tatlı kaşığı bal tüketmesi gelişimi için büyük fayda sağlar. Balın süt ve süt ürünleriyle karıştırılması öksürükle boğaz hastalıklarına karşı bilinen en eski korunma yöntemlerinden biridir. Balın tatlı, sütünse yumuşatıcı özelliği güne dinç bir şekilde başlamanızı sağlar ve tokluk hissi verir. Sütü tatlandırmak amacıyla bal kullanılması çocukların hem bal hem de süt tüketimini kolaylaştırdığı için faydalıdır. Çocuklara yalnız süt yerine ballı süt içirilmesinin kansızlığı ve kabızlığı önlemeye katkı sağladığı ve sindirimi kolaylaştırdığı biliniyor.
Hamilelikte ve Emzirirken Bal Tüketimi
Hamilelik ve emziklilik döneminde annenin bal tüketmesinde herhangi bir sakınca yoktur, hatta faydası bulunmaktadır. Ancak emzirme döneminde annelerin çok sık yaptıkları bir yanlış vardır ki o da bebeğin rahat meme emmesi İçin meme başına bal sürülmesi, ağlamasının kesilmesi veya rahat uyuması için emziğinin bala batırılarak bebeğe verilmesidir. Annelerimizden, anneannelerimizden gördüğümüz bu gelenek maalesef ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Vitamin ve mineraller sayesinde besleyici ve birçok hastalıklara karşı koruyucu hatta tedavi edici özellik gösteren balın İçeriğinde şunlar bulunur; Balda zararlı madde olur mu? Nasıl anlaşılır? Bal, doğal bir gıda maddesidir. Doğal biçimde üretilir ve doğada iyi olan ne varsa, içeriğinde bulundurur. Balın doğasında zararlı madde yoktur. Ancak bütün tarımsal ürünler gibi, bal üretiminde de üreticiler, zararlılarla ve hastalıklarla mücadele için ilaçlara başvurmaktadırlar. Bilinçsiz ilaç kullanımı, bazen balda dünya standartlarının üzerinde kimyasal bulunmasına neden olmaktadır. Balda bulunabilecek bu tür zararlı ya da yabancı maddelerin tespiti, ileri teknoloji ile donatılmış laboratuvarlarda, uzmanlarca yapılacak ayrıntılı analizlerle mümkündür. Ülkemizde TÜBiTAK ve birkaç laboratuarda bu analiz yapılabilmektedir. Balın bağışıklık sistemini kuvvetlendirdiği, yara ve iltihapların iyileşmesinde olumlu etkiye sahip olduğu bilinmektedir. Araştırmalarda bal tüketen çocukların büyüme ve gelişme hızlarının daha iyi olduğu tespit edilmiştir.