İsilik ya da miliarya olarak bilinen kaşıntı hali yalnızca bebeklerde yaşanan bir kaşıntı değildir. Yoğun ve tatlı şekilde kaşıntılara sebep olan isilik, yetişkinleri de etkisi altına almaktadır. İsilik özellikle de sıcaklık ve ısının artması ile nemli havalarda yetişkinler üzerinde etkisini göstermektedir.
Deri altında yer alan ve terlemeyi önleyen gözeneklerin (ter kanallarının) tıkanması sonucu oluşan isilik durumunun belirtileri ise, yüzeysel kabarcıklar şeklinde olabileceği gibi, kırmızı şişkinlikler şeklinde de gelişebilmektedir. Bazı isilik türlerinde, karıncalanma, yoğun kaşıntı ve yanma hissi yaşanabilmektedir.
İsilik zamanla kendiliğinden yok olmaktadır. Şiddetli şekilde seyreden isilik ise tıbbi bakım ve ilaç tedavisi gerektirebilmektedir. Fakat isilik için en iyi tedavi yöntemi, cildi serin tutmaya özen göstermek ve aşırı sıcaktan kaçınmak olacaktır.
İsilik Oluşum Nedenleri
İsilik, ter kanallarının bazılarında tıkanma meydana gelmesi sonucu gelişmektedir. Buna göre, normalde buharlaşması gereken terler, deri altında hapsolup sıkışmaktadır. Böylece iltihaplanma oluşmaktadır ve kaşıntı meydana gelmektedir. Bu ter kanallarının ya da ter gözeneklerinin neden tıkandığına dair geçerli bir sebep bulunmamaktadır. Fakat birtakım faktörlerin ter kanallarının tıkanmasında rol oynadığına dair araştırmalar mevcuttur. Ter kanallarının tıkanmasına neden olarak, isilik oluşmasına yol açan faktörler aşağıda belirtildiği şekildedir;
Olgunlaşmamış ter kanalları: Yeni doğmuş bir bebeğin ter kanalları tam olarak gelişmiş durumda değildir. Bundan dolayı yeni doğmuş bebeklerin ter kanalları daha kolay ve çabuk şekilde kopabilmekte ya da yırtılabilmektedir. Doğumundan ilk bir hafta içinde, özellikle de kuvöz içinde kalan, kalın giysiler giydirilen ya da çok sıcak bir ortamda duran veya ateşlenen yeni doğmuş bebeklerde, isilik oluşumu yaşanmaktadır.
Tropik iklim: Sıcak ve nemli hava isilik oluşmasına neden olabilmektedir.
Fiziksel aktivite: Yoğun şekilde yapılan egzersizler, ağır işler ya da herhangi bir aktivite nedeniyle yaşanan aşırı terleme sonucu isilik oluşabilmektedir.
Aşırı ısınma: Genel olarak aşırı ısınma durumu örneğin, çok sıcak tutan kıyafetler giyilmesi ya da elektrikli battaniye kullanılarak, sıcakta uyunulması gibi durumlar isilik oluşumuna yol açabilmektedir.
Uzun süreli yatak istirahati: Özellikle de yüksek ateş nedeni ile yapılan uzun süreli yatak istirahatleri isilik oluşmasına yol açabilmektedir.
Tanı ve Testler
İsilik için özel olarak planlanmış herhangi bir tanılama sistemi ya da test ve analiz yöntemi bulunmamaktadır. Doktor, hastada gelişen isilik kızarıklarını görerek dahi, isilik tanısı koyabilmektedir.
İsilik Tedavisi
Hafif şekilde seyreden isilik döküntüleri için en ideal tedavi yöntemi aşırı sıcaktan kaçınmak olacaktır. Çünkü isiliklerin yapısı, sıcaktan kurtulunca ve soğuk ile karşılaşınca hızlı bir şekilde yok olmaya meyillidir. Bunun dışında, şiddetli şekilde seyreden isilik kaşıntıları, tedavi gerektirmektedir. İsilik tedavisinde izlenen yöntem ise genellikle haricen kullanılan yani cilt üzerine uygulanan merhemler şeklindedir. Böylece, isilik kaşıntılarından dolayı kaynaklanan rahatsızlık hissi hafifletilebilmekte ve gelişebilecek olan komplikasyonlar önlenebilmektedir. İsilik tedavisinde haricen kullanılan merhemler ve losyonlar aşağıda belirtildiği şekildedir;
1. Kalamin Losyon Tedavisi
Kalamin losyon; çinko karbonat ve demir oksit içeren pembe renkli bir toz bileşiminin losyon haline getirilmesi sonucu kullanıma hazır hale gelmektedir. Kalamin içeren bu losyon, isilikten kaynaklanan kaşıntıların hafifletilmesine ve sakinleşmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca kalamin losyon, isilik kaşıntılarından etkilenmiş bölgeye sürülerek yani haricen kullanılmaktadır.
2. Susuz Lanolin Tedavisi
Lanolin; koyun yününde doğal olarak bulunan yağlı bir maddedir. Bu madde, esterlerin sarımsı renkli ağdalı karışım özlerinden çıkarılmaktadır ve merhem kremlerin baz maddesi olarak kullanılmaktadır. Susuz lanolin ise, ter kanallarının tıkanmasını önlemektedir ve yeni doku bozulmalarının oluşmasını engellemektedir. Böylece, ter kanalları tıkanmadığı için yeni isilik oluşumu da önlenmiş olmaktadır.
3. Harici Steroid İlaç Tedavisi
Çok daha şiddetli şekilde seyreden isilik kaşıntılarının tedavisinde kullanılan harici streoid ilaçlar, hormon olarak işlev gösteren steroid kimyasalı içermektedirler. Bu harici losyonlar yardımı ile şiddetli isilik kaşıntıları hafifletilmektedir.
İsilik Belirtileri
Yetişkinlerde isilik oluşumu genellikle, cilt kıvrımlarında ve giysilerin sürtünmeye sebep olmasından dolayı gelişmektedir. Yeni doğan bebeklerde ise isilik kaşıntıları genellikle boyunda, omuzlarda ve göğüslerde gelişmektedir. İsilik kaşıntıları aynı zamanda koltuk altlarında, dirsek kıvrımlarında ve kasıklarda da gözlenebilmektedir.
İsilik belirtileri, isilik türlerine göre farklılıklar göstermektedir. Bundan dolayı isilik belirtileri ele alınmadan önce, isilik türlerine değinmek daha doğru olacaktır. İsilik türleri, ter kanallarının ne boyutta ve nasıl tıkandığı baz alınarak sınıflandırılmaktadır. Bu doğrultuda isilik türleri ve belirtileri şu şekildedir; Hafif formda gelişen isilik, cildin üst katmanı üzerindeki ter kanallarını etkilemektedir. Bu isilik türü, sıvı dolu kabarcıklar ve yumrular şeklinde net bir şekilde gözlenmektedir ve kolay şekilde bozunabilmektedir. Cildin daha derin katmanlarda gelişen isilik belirtileri, etkilenen bölgede kırmızı kabarcıklar ve kaşıntı ya da karıncalanma ve iğnelenme şeklinde kendini göstermektedir. Bazen, sıvı içeren kesecikler iltihaplı hale gelirler ve irin dolu kesecikler olarak gelişirler. Bu tür isilik kaşıntılarına da, miliarya pustulosa adı verilmektedir.
Çok daha nadir olarak gözlenen bir isilik türü olan miliarya profunda ise, cildin en derinde bulunan katmanı yani dermis katmanını etkisi altına almaktadır. Bu tür isilikte, cilt içindeki ter bezinin dışına ter sızıntıları geçmiş durumdadır. Bundan dolayı cilt üzerinde sıkı ve ürpermiş deri görünümünde olan ten renginde lezyonlar oluşmaktadır.
Doktora Gidilmesini Gerektiren İsilik Belirtileri
İsilik genellikle serinletme ve aşırı sıcaktan uzak durma gibi uygulamalar ile iyileşmektedir. Fakat eğer isilik kaşıntıları hem yetişkin hem de çocuklarda birkaç günden daha uzun sürüyorsa ve giderek daha da kötüye giden isilik kaşıntıları söz konusu ise ya da bir enfeksiyon durumu fark edildiyse, doktora gidilmesinde fayda vardır. Doktora gidilmesini gerektiren belirti ve semptomlar şu şekildedir;
Artan ağrılar, şişkinlikler, kızarıklıklar ya da isilikten etkilenen bölgede artan yanma hissi,
İsilik lezyonlarından (yaralarından) irin boşalması,
Koltuk altları, boyun ya da kasıklardaki lenf düğümlerinde şişkinlik,
Ateş ya da titreme ve sıtma hali.
Risk Faktörleri
İsilik kaşıntılarına meyil oluşturan bazı faktörler ve isiliğe yatkın olan kişiler şu şekildedir;
Yaş: Yeni doğan bebeklerde isilik oluşması riski daha yüksektir. Tropik iklimler: Tropik iklimlerin hakim olduğu bölgelerde yaşayan kişilerde, ılıman iklimlerin hakim olduğu bölgede yaşayan insanlara göre isilik oluşması riski daha yüksektir. Egzersiz: Terleme yaşanmasına sebep olan herhangi bir fiziksel aktivite ya da egzersiz isilik riskini artırmaktadır.
Komplikasyonlar
İsilik kaşıntıları genellikle herhangi bir problem oluşturmamaktadır. Fakat, kaşınmadan dolayı cilt üzerinde kabartılar ve bakteriyel enfeksiyonlardan dolayı iltihaplanmalar yaşanabilmektedir.
Yaşam Stili ve Evsel Çareler
İsilik kaşıntılarını evsel yöntemler yardımı ile azaltmak ve biraz olsun rahatlamak mümkündür. Buna göre evde uygulanabilecek çareler şu şekildedir;
Sıcak havalarda gevşek ve hafif giysileri tercih etmek. Yine sıcak havalarda, klimalı ve serin mekanlarda vakit geçirmeye özen göstermek. Kurutucu olmayan sabun ile soğuk ve serin duş almak ve duştan sonra da havlu ile kurulanmak yerine, cildin hava ile kurumasını sağlamak. Kaşıntıları dindirmek için soğuk kompres uygulamak. Gözeneklerin tıkanmasına sebep olan, petrol ya da mineral yağı gibi maddeler içeren krem ve merhemler kullanmaktan kaçınmak.
Korunma Yöntemleri
Hem kendinizi hem de çocuklarınızı isilikten korumak için alınacak önlemler şu şekildedir;
Özellikle yaz aylarında, hafif, yumuşak, gevşek ve pamuklu kıyafetler giymek. Kış aylarında, özellikle de çocukların sadece üşümelerini önleyecek kadar sıcak tutan kıyafetler giymesine dikkat etmek. Sıkı ve dar kıyafetler giymekten kaçınmak. Sıcak havalarda olabildiğince serin yerlerde vakit geçirmeye özen göstermek
Serin ve iyi havalandırılmış uyku alanı oluşturmak.