Duyarlı olunan alerjik etkenle karşılaşma sonucu ani gelişen, dakikalar ya da saatler içinde ölümle sonlanabilen IgE aracılı ağır alerjik reaksiyondur. Anafilaksi ataklarının, önceden bilinen veya bilinmeyen alerjenle karşılaşma ve duyarlaşma dönemi vardır. Bu ataklar ilk karşılaşmada değil tekrarlayan temaslarda görülmektedir. Alerjenle ilk karşılaşmada hasta bu durumu fark etmeyebilir.
Anafilaksi Nedenleri
Arı ve böcek sokmaları: Bal arısı, sarı arı, eşek arısı veya ateş karıncaları tarafından ısırılma/sokulma ile meydana gelebilir.
İlaç kullanımı: Antibiyotikler (penisilin, sefalosporin, sulfonamid), lokal anestezikler, kas gevşeticiler, aspirin, radyo kontrast madde kullanımıyla ortaya çıkabilir.
Besinler: Süt, fıstık, balık ve kabuklu deniz ürünleri, buğday veya tahıl içeren besinler anafilaksiye neden olabilir.
Besin katkı maddeleri: Renk vericiler, koruyucu ve tatlandırıcılar anafilaksi ataklarına neden olabilir.
Öte yandan; aşılar, alerji aşısı (immunoterapi), deri testi, kan ürünleri, lateks malzemeler, egzersiz, sebebi bilinmeyen iğne uygulamaları (kabadan ya da damardan) da anafilaksiye sebebiyet verebilmektedir.Bedenin alerjenle karşılaşma dozu, yolu ve hızı anafilaksi atağının şiddetinin belirleyicisidir. Damar yolundan temas nedeniyle meydana gelen ataklarda tehlike daha fazla artmaktadır. Çocuklarda ve yetişkinlerde besin kaynaklı anafilaksi ön planda iken, ileri yaşlardaki kişilerde arı ve böcek sokması, ilaç kullanımı ya da tanı testleri nedeniyle anafilaksi görülmektedir.
Anafilaksi Bulguları
Ani başlangıç ile ortaya çıkmaktadır. Anafilaksi ataklarının %90’ında yaygın kabarıklık, kaşıntı, dil ya da dudak şişkinliği görülebilmektedir. Bu belirtiler dışında %70 solunum sıkıntısı, hışıltı, stridor, bronkospazm, hipoksi gibi solunum bulgularına rastlanmaktadır. Ayrıca %45 oranında kan basıncında düşüş, hipotoni ya da bayılma (senkop) gibi bulgular kalp damar sisteminde görülebilirken yine aynı oranda bulantı, kusma, diyare veya karın ağrısı da gözlenebilmektedir.
Anafilakside İlk Yardım
Anafilaksi atalarında ilk yardım uygulamasında öncelikle hasta sırt üstü yatırılmalı, ayakları havaya kaldırılmalı, kol ve bacakta enjeksiyon veya ısırık varsa emilimi azaltmak için bölgenin üzerine bant (turnike) uygulanmalı ve bant her 5 dakikada bir gevşetilmelidir. Anafilaksi tedavisinde ilk verilmesi gereken, hayat kurtarıcı ana ilacın adrenalin olduğu asla unutulmamalıdır.
Anafilaksiye Karşı Korunma ve Alınabilinecek Önlemler
Hastalar,
•Durumlarını bildiren bilezik, kolye kimlik, t-shirt bulundurmalıdır.
•Kendi kendilerine adrenalin yapmayı öğrenmelidir ve ilaçlarını her zaman yanlarında taşımalıdır.
•Riske sokacak sünnet, diş çekimi, iğne gibi ilaç uygulamalarından önce sağlık profesyonellerini uyarmalı ve koruyucu önlem alınması için onları yönlendirmelidir.
Anafilaksi tehlikesi olan çocuklar;
•Çantasında ve yanında acil ilaçlarını bulundurmalı,
•İlaç (adrenalin) uygulaması hakkında eğitim almalı,
•Yazılı acil durum planına sahip olmalıdır.